Artificiële Intelligentie (AI) groeit de laatste jaren enorm snel. Van accuratere kankeropsporing tot het uitschrijven van opgenomen interviews; van die ene belangrijke mail naar je baas proeflezen, tot herkennen welke insecten er in je tuin kruipen: AI is ondertussen niet meer weg te denken uit de media, de wetenschap, ons werkleven en onze huiskamer.

Bepaalde applicaties moeten hiervoor menselijke taal leren begrijpen en produceren. Om dat te kunnen, heeft een machine (net zoals mensen) veel blootstelling nodig aan die taal. Die blootstelling geven we in de vorm van taaldata: geschreven, gesproken of gebaarde teksten in een vorm die geanalyseerd kan worden door een computer. In vergelijking met gesproken talen, staat gebarentaaltechnologie nog in haar kinderschoenen. Dat heeft verschillende redenen: gesproken talen hebben over het algemeen meer sprekers, zijn beter gedocumenteerd (dat wil zeggen: meer taaldata die door machines kan gelezen worden) én ze hebben ook nog eens een enorme voorsprong op het vlak van taaltechnologie. Het VGTC vindt het daarom belangrijk om in te zetten op gebarentaaltechnologie, zodat het gebruik van gebarentalen binnen AI niet achter blijft. We bedoelen hiermee technologie voor, in en met gebarentaal. Deze technologie kan verschillende vormen aannemen:

• Vertaaltechnologie is waar de meeste mensen waarschijnlijk spontaan aan denken. Dat betekent het automatisch vertalen tussen gebarentalen en gesproken talen in een vertaalapplicatie als DeepL of Google Translate. Denk aan VGT gebruiken voor het bestellen van een broodje bij Panos of het vragen van informatie over een bepaalde route in het station. We benadrukken hierbij graag dat we machinevertaling absoluut niet zien als vervanging van menselijke tolken en vertalers, maar als een bijkomende tool die kan helpen om de zelfstandigheid en de zelfbeschikking van gebarentaligen verder te vergroten. In bepaalde omgevingen of bij bepaalde korte, informele contacten waar weinig van afhangt, is de aanwezigheid van een tolk bijvoorbeeld niet altijd mogelijk of wenselijk.
• Daarnaast kan gebarentaaltechnologie ingezet worden bij het ontwikkelen van slimme en interactieve leertools voor gebarentaligen en voor wie gebarentaal wi leren. Denk aan educatieve videospelletjes waarbij kinderen spelenderwijs gebarentaal kunnen leren. Dat kan helpen om dove en slechthorende kinderen in een horende omgeving meer bloot te stellen aan gebarentaal. Daarnaast kan het ook een stevige basis bieden voor een taalleerplatform als Duolingo om zelfstudie van een gebarentaal te ondersteunen.
• Tot slot kan deze technologie ook de deuren openen voor generatieve AI in gebarentaal. Stel je bijvoorbeeld een chatbot als ChatGPT of Google Gemini voor waarmee je kan communiceren in gebarentaal, of een applicatie die gebarentalige video’s kan anonimiseren en personaliseren door hoogkwalitatieve avatars te genereren. Dat laatste kan wenselijk zijn bij het delen van gevoelige informatie in een anonieme getuigenis of om de huisstijl van een gebarentalige organisatie consistenter te maken door in plaats van verschillende echte mensen steeds dezelfde avatar te gebruiken.

Bij het ontwikkelen van gebarentaaltechnologie is het cruciaal dat gebarentaligen in elke stap van het proces betrokken zijn. De laatste jaren hechten meer en meer projecten belang aan co-creatie: dit is het betrekken van de gemeenschap bij het ontwikkelingsproces. Sommige mensen voelen dat dit nog niet genoeg is, en willen technologie gebouwd door en voor de gemeenschap, waarbij de leiders van de projecten zelf doof en gebarentalig zijn.

Daarom neemt het VGTC de laatste jaren actief deel aan taaltechnologische projecten:

• Na een lange, vermoeiende reisdag kom je aan in je hotel. Bij het inchecken heb je nog enkele vragen, maar de receptionist kent geen Vlaamse Gebarentaal of geschreven Nederlands. Stel je voor dat je dan je smartphone kan bovenhalen en dat wat je gebaard hebt, wordt omgezet naar de taal van de receptionist. Wat de receptionist antwoordt, wordt dan weer gebaard door een Avatar die je zelf kan instellen. Dat was het doel van SignON, een Europees project gericht op vertaaltechnologie, dat liep van januari 2021 tot december 2023. Het werd gefinancierd onder Horizon 2020. Het consortium bestond uit 17 partners uit 5 verschillende landen. Het doel was het ontwikkelen van een app die automatisch kan vertalen tussen verschillende Europese gesproken/geschreven talen (Nederlands, Engels, Iers en Spaans) en verschillende Europese gebarentalen (Vlaamse, Nederlandse, Britse, Ierse en Spaanse Gebarentaal). Hoewel dit onderzoek (nog) niet heeft geleid tot een app die beschikbaar is voor het brede publiek, is er veel vooruitgang geboekt op vlak van technologie en co-creatie. Ontdek er meer over op de website van SignON.
• Als je nu in het online woordenboek de betekenis of vertaling wil opzoeken van een gebaar, kan dat enkel via de handvorm en/of locatie van het gebaar. Dat is niet altijd specifiek genoeg. Als je nu eens gewoon je camera zou kunnen openen en het gebaar dat je wil opzoeken kan voordoen. Dat was exact wat Signbuddy beoogt! Het doel is om met behulp van burgerparticipatie een zoekfunctie voor het online woordenboek VGT-NL te ontwikkelen op basis van automatische gebarentaalherkenning. Deze automatische herkenning kan daarna breder ingezet worden, zowel binnen vertaaltechnologie als binnen slimme leerapplicaties. SignBuddy was een samenwerking tussen UGent en het VGTC. Het project liep van januari 2024 tot juni 2025 en werd gefinancierd door Amai Vlaanderen. 

Test het binnenkort zelf uit op ons woordenboek!